ภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ (Dyslipidemia) เป็นภาวะที่ร่างกายมีระดับไขมันในเลือดต่างไปจากเกณฑ์ที่เหมาะสม โดยเราสามารถแบ่งชนิดไขมันในเลือดแบบง่ายๆ ได้เป็น 2 ชนิด คือ

1. คอเลสเตอรอล (Cholesterol)
   • คอเลสเตอรอลชนิดความหนาแน่นต่ำ (LDL) หรือ ไขมันชนิดไม่ดี เป็นชนิดที่เพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดหัวใจหรือสมอง เพราะสามารถสะสมบริเวณผนังหลอดเลือด ส่งผลให้หลอดเลือดแดงตีบและแข็ง
   • คอเลสเตอรอลชนิดความหนาแน่นสูง (HDL) หรือ ไขมันชนิดดี มีส่วนช่วยในการขนส่งและกำจัดไขมันชนิดอันตรายออก และช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ
2. ไตรกลีเซอไรด์ (Triglyceride) เป็นไขมันประเภทหนึ่ง ซึ่งอาจเกิดการสะสมที่ผนังหลอดเลือดได้เช่นกันหากมีปริมาณสูงมากๆ แม้ว่าจะมีผลต่อการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจน้อยกว่าไขมันชนิดคอเลสเตอรอล แต่สามารถเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคตับอ่อนอักเสบได้

ผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยว่ามีภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ อาจมีความผิดปกติของระดับไขมันในเลือดดังต่อไปนี้เพียงแค่อย่างใดอย่างหนึ่ง ได้แก่ ระดับคอเลสเตอรอลรวม (Total cholesterol) สูง, ระดับคอเลสเตอรอลชนิดความหนาแน่นต่ำ (LDL) สูง, ระดับคอเลสเตอรอลชนิดความหนาแน่นสูง (HDL) ต่ำ, ระดับไตรกลีเซอไรด์สูง หรืออาจมีความผิดปกติของระดับไขมันในเลือดร่วมกัน 2 อย่างขึ้นไปก็ได้
 
สาเหตุใดบ้างที่ทำให้เกิดภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ ?

1. การรับประทานอาหาร เช่น ชอบรับประทานอาหารที่มีไขมันอิ่มตัวหรือไขมันทรานส์ เป็นส่วนประกอบ
2. สาเหตุมาจากโรคหรือภาวะความเจ็บป่วยอื่นๆ เช่น ภาวะน้ำหนักเกิน โรคเบาหวาน โรคไต ภาวะพร่องฮอร์โมนไทรอยด์ (Hypothyroidism) โรคตับอักเสบ โรคแพ้ภูมิตัวเอง (SLE) หรือมาจากยาที่รับประทาน เช่น ยาสเตียรอยด์ ยาไอโสเตรติโนอิน (Isotretinoin) ยาคุมกำเนิดบางชนิด ยาเคมีบำบัดบางชนิด ยาต้านไวรัสเอชไอวีบางชนิด หรือจากการสูบบุหรี่ การดื่มแอลกอฮอล์
3. พันธุกรรม มีประวัติคนในครอบครัวมีภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ

ระดับไขมันในเลือดที่เหมาะสม ควรเป็นเช่นไร ?

ชนิดไขมัน	ระดับที่เหมาะสม (มิลลิกรัม/เดซิลิตร)
คอเลสเตอรอลรวม (Total cholesterol)	< 200 มิลลิกรัม/เดซิลิตร
คอเลสเตอรอลชนิดความหนาแน่นต่ำ (LDL)	< 130 มิลลิกรัม/เดซิลิตร สำหรับบุคคลทั่วไป < 100 มิลลิกรัม/เดซิลิตร สำหรับผู้ที่เสี่ยงเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจ หรือผู้ป่วยเบาหวาน
คอเลสเตอรอลชนิดความหนาแน่นสูง (HDL)	> 40 มิลลิกรัม/เดซิลิตร สำหรับผู้ชาย > 50 มิลลิกรัม/เดซิลิตร สำหรับผู้หญิง
ไตรกลีเซอไรด์	< 150 มิลลิกรัม/เดซิลิตร

หากมีภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ จะรักษาอย่างไรได้บ้าง ?
 

1. ปรับพฤติกรรม ซึ่งได้แก่
   • ลดน้ำหนัก เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีภาวะน้ำหนักเกิน
   • ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ช่วยลดระดับไตรกลีเซอไรด์ และเพิ่มระดับคอเลสเตอรอลชนิดความหนาแน่นสูง (HDL) หรือไขมันชนิดดี
   • ปรับการรับประทานอาหาร
     • ลดการรับประทานไขมันอิ่มตัว ไขมันทรานส์ และคอเลสเตอรอลจากอาหาร เช่น ดื่มนมขาดมันเนยหรือพร่องมันเนยทดแทน ลดปริมาณเนื้อแดงติดมัน หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารทะเลพวกปลาหมึก หอยนางรม กุ้ง ลดอาหารประเภททอดหรือผัด ลดการใช้เนยเทียมหรือมาการีน เลือกใช้น้ำมันที่มีไขมันไม่อิ่มตัวสูง ได้แก่ น้ำมันจากถั่วเหลือง ดอกทานตะวัน มะกอก ข้าวโพด รำข้าว สำหรับผู้ที่มีภาวะไตรกลีเซอไรด์สูง ควรหลีกเลี่ยงอาหารจำพวกแป้งและน้ำตาลสูง
     • เพิ่มสัดส่วนของผักหรือผลไม้ที่มีใยอาหารสูง และเลือกรับประทานคาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน เช่น ข้าวกล้อง ข้าวโอ๊ต

• งดสูบบุหรี่ และหลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์

2. การใช้ยาช่วยลดไขมัน โดยใช้อย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอตามคำแนะนำของแพทย์
   • ยาสำหรับคอเลสเตอรอลชนิดความหนาแน่นต่ำ (LDL) สูง

กลุ่มยา	รายการยา
ยากลุ่มสแตติน (Statins) กลไกการออกฤทธิ์: ยับยั้ง HMG-CoA reductase ซึ่งเป็นเอนไซม์ในกระบวนการสังเคราะห์คอเลสเตอรอลโดยตับ	Simvastatin Atorvastatin Rosuvastatin Fluvastatin Pitavastatin Pravastatin
Bile acid sequestrants (BAS) กลไกการออกฤทธิ์: จับกับน้ำดีและขับออกทางอุจจาระ ทำให้ตับใช้คอเลสเตอรอลในการสร้างน้ำดีแทน	Cholestyramine
Ezetimibe กลไกการออกฤทธิ์: ยับยั้งการดูดซึมคอเลสเตอรอลจากทางเดินอาหาร	Ezetimibe
PCSK9 (Proprotein convertase subtilisin/kexin type 9) inhibitors กลไกการออกฤทธิ์: ยากลุ่มใหม่ล่าสุดที่ใช้รักษาภาวะคอเลสเตอรอลในเลือดสูง ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ PCSK9 ซึ่งปกติแล้วเป็นเอนไซม์ที่ทำลายตัวพาคอเลสเตอรอลเข้าสู่ตับ ทำให้ระดับคอเลสเตอรอลในเลือดสูง เมื่อยายับยั้ง PCSK9 ท้ายสุดจะมีผลเพิ่มการนำ LDL เข้าสู่ตับ จึงลดระดับคอเลสเตอรอลในเลือดได้ (อาจใช้ร่วมกับยารายการอื่น)	รูปยาน้ำบรรจุในหลอดยาฉีดพร้อมใช้ สำหรับฉีดเข้าใต้ผิวหนัง Alirocumab ขนาด 75 หรือ 150 มิลลิกรัม ทุก 2 สัปดาห์ Evolocumab ขนาด 140 มิลลิกรัม ทุก 2 สัปดาห์ หรือ 420 มิลลิกรัม ทุกเดือน

 

• ยาสำหรับไตรกลีเซอไรด์สูง

กลุ่มยา	รายการยา
Fibrates กลไกการออกฤทธิ์: เพิ่มการกำจัดไขมันประเภทที่มีไตรกลีเซอไรด์เป็นองค์ประกอบหลัก	Fenofibrate Gemfibrozil
น้ำมันปลา (Fish oil) กลไกการออกฤทธิ์: มีกรดไขมันอิสระจำพวก Omega-3 fatty acid ยังไม่ทราบกลไกการออกฤทธิ์ที่แน่ชัด	Omega-3 fatty acid
Nicotinic acid หรือ Niacin กลไกการออกฤทธิ์: ลดการสร้างไตรกลีเซอไรด์จากตับ	Niacin

 

หากท่านต้องการสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม สามารถติดต่อได้ที่ศูนย์ข้อมูลยาโรงพยาบาลบำรุงราษฎร์ตลอด 24 ชั่วโมง