ในอดีตที่ผ่านมา แม้การปลูกถ่ายไขกระดูกจะเป็นเหมือนความหวังของผู้ป่วยโรคในระบบเลือดต่างๆ ที่ช่วยรักษาโรคให้หายขาดได้ ไม่ว่าจะเป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาว มะเร็งต่อมน้ำเหลือง โรคไขกระดูกฝ่อ โรคโลหิตจางธาลัสซีเมีย โรคภูมิต้านทานผิดปกติบางชนิด และโรคที่เกี่ยวกับความผิดปกติของระบบเลือดอื่นๆ แต่ก็มีข้อจำกัดอยู่มาก เช่น ผู้เข้ารับการปลูกถ่ายต้องมีอายุไม่มากเกินไปและมีสภาพร่างกายที่ดี และที่สำคัญที่สุดคือ จะต้องหาผู้บริจาคไขกระดูกที่มีลักษณะทางพันธุกรรมจากการตรวจ ที่เรียกว่า HLA (human leukocyte antigen) เหมือนกัน 100% จึงจะทำการรักษาได้

 

ด้วยข้อจำกัดเหล่านี้จึงอาจส่งผลให้การรักษาล่าช้า และมีผู้ป่วยจำนวนไม่มากที่สามารถรักษาด้วยการปลูกถ่ายไขกระดูกได้ เนื่องจากต้องใช้เวลาในการหาผู้บริจาคที่เหมาะสม เพราะโอกาสที่พี่น้องสายเลือดเดียวกันจะมี HLA ที่เข้ากันได้ 100% กับผู้ป่วย มีเพียง 1 ใน 4 หรือ 25% และสำหรับคนอื่นที่ไม่ใช่พี่น้องกันแล้วโอกาสเพียง 1 ใน 40,000 เท่านั้น

 

ด้วยเหตุนี้ ในปัจจุบันจึงมีการพัฒนาจนสามารถทำการปลูกถ่ายไขกระดูกชนิดเหมือนกันเพียงครึ่งเดียว ซึ่งหมายความว่า หากผู้บริจาคไขกระดูกมี HLA ที่เหมือนกันกับผู้ป่วยแม้เพียงครึ่งเดียว ก็สามารถปลูกถ่ายไขกระดูกได้ ซึ่งโดยส่วนใหญ่ไม่ต้องหาจากผู้บริจาคอื่น สามารถหาได้จากพ่อ แม่ ลูก หรือพี่น้องร่วมสายเลือด โอกาสที่จะหาผู้บริจาคจึงง่ายขึ้น นอกจากนี้แล้ว การปลูกถ่ายไขกระดูกที่เหมือนกันเพียงครึ่งเดียวยังสามารถทำในผู้ป่วยที่มีอายุมาก ผู้ที่มีโรคร่วมอื่นๆ และผู้ที่มีสภาพร่างกายไม่ดีนักได้อีกด้วย จึงถือเป็นการเพิ่มโอกาสในการรักษาให้มีมากยิ่งขึ้น

 

สำหรับหลักการในการรักษาด้วยวิธีการปลูกถ่ายไขกระดูกชนิดเหมือนกันเพียงครึ่งเดียวนี้ โดยทั่วไปก็เหมือนกับการปลูกถ่ายไขกระดูกธรรมดา คือ แพทย์จะให้ยาเคมีบำบัดในขนาดสูงกับผู้ป่วยก่อน เพื่อควบคุมไม่ให้เซลล์มะเร็งมีการเจริญเติบโต แล้วจึงปลูกถ่ายไขกระดูกเพื่อช่วยฟื้นฟูกระบวนการสร้างเม็ดเลือดของร่างกายต่อไป ความต่างกันอยู่ที่ปริมาณของยาเคมีบำบัด ปริมาณของรังสีที่ต้องใช้ และความแรงของยากดภูมิต้านทาน

 

ทั้งนี้ ภายหลังการปลูกถ่ายไขกระดูกชนิดเหมือนกันเพียงครึ่งเดียว ผู้ป่วยจะได้รับยากดภูมิคุ้มกันสูตรที่จำเพาะและแรงขึ้น เพื่อควบคุมอาการปฏิเสธไขกระดูก ซึ่งจำเป็นจะต้องอาศัยประสบการณ์ของแพทย์ที่เชี่ยวชาญในการเลือกใช้ยาที่เหมาะสมด้วยความระมัดระวัง เพราะยากลุ่มนี้อาจส่งผลต่อการติดเชื้อและไวต่อโรคแทรกซ้อนต่างๆ

 

ดังนั้น การปลูกถ่ายไขกระดูกชนิดที่เหมือนกันเพียงครึ่งเดียว จึงเป็นเสมือนอีกทางเลือกหนึ่งของการรักษาโรคในระบบเลือด ที่อาจเป็นความหวังสำหรับผู้ป่วยที่มีข้อจำกัดของการปลูกถ่ายไขกระดูกแบบธรรมดาได้

 

เรียบเรียงโดย รศ.พ.อ.นพ.วิเชียร มงคลศรีตระกูล แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านมะเร็งและโลหิตวิทยา ศูนย์มะเร็งฮอไรซัน โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์