รู้จักกับโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัส

โรคติดเชื้อนิวโมคอคคัส มีสาเหตุจากการติดเชื้อแบคทีเรียที่มีชื่อว่า Streptococcus pneumoniae (S. pneumoniae) ซึ่งสามารถทำให้เกิดการติดเชื้อบริเวณหูชั้นกลาง (หูชั้นกลางอักเสบ) การติดเชื้อบริเวณไซนัส (ไซนัสอักเสบ) รวมถึงการติดเชื้อในบริเวณอื่นๆ เช่น การติดเชื้อบริเวณปอด (ปอดอักเสบ) การติดเชื้อในกระแสเลือด และการติดเชื้อบริเวณสมอง (เยื่อหุ้มสมองอักเสบ) ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะวิกฤตหรือเสียชีวิตได้ อย่างไรก็ดี เราสามารถป้องกันการติดเชื้อนิวโมคอคคัสได้ด้วยการฉีดวัคซีน

 

โรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสมีอาการอย่างไร

ปกติแล้วอาการและความรุนแรงของโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสจะขึ้นกับบริเวณที่เกิดการติดเชื้อ ซึ่งอาการที่พบ ได้แก่

• หูชั้นกลางอักเสบ: ปวดหู สูญเสียการได้ยิน มีไข้
• ไซนัสอักเสบ: ปวดบริเวณใบหน้า คัดแน่นจมูก ปวดศีรษะ มีน้ำมูกสีเขียว-เหลือง
• ปอดอักเสบ: มีไข้ ไอ เจ็บบริเวณหน้าอก หายใจลำบาก
• การติดเชื้อในกระแสเลือด: มีไข้ ปวดเมื่อย เจ็บกล้ามเนื้อ ปวดศีรษะ
• การติดเชื้อบริเวณสมองและไขสันหลัง: มีไข้สูง ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน คอแข็ง และอยู่ในภาวะวิกฤต

ใครบ้างที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อนิวโมคอคคัส

• ผู้ใหญ่ที่มีอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป
• ผู้ใหญ่ในทุกช่วงอายุที่มีปัจจัยเสี่ยงต่อการติดเชื้อนิวโมคอคคัส ซึ่งได้แก่
  • ผู้ป่วยโรคพิษสุราเรื้อรัง
  • ผู้ป่วยโรคหัวใจเรื้อรัง โรคปอดเรื้อรัง โรคไตเรื้อรัง หรือโรคตับเรื้อรัง
  • ผู้ที่ผ่านการผ่าตัดฝังประสาทหูเทียม
  • ผู้ป่วยที่มีการรั่วของน้ำไขสันหลัง
  • ผู้ป่วยโรคเบาหวาน
  • ผู้ป่วยเอชไอวี ผู้ป่วยโรคมะเร็ง ผู้ป่วยที่ผ่านการปลูกถ่ายอวัยวะ หรือผู้ป่วยที่มีภาวะอื่นๆ ที่มีผลทำให้ภูมิคุ้มกันบกพร่อง หรือผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาด้วยยาที่มีผลกดภูมิคุ้มกันของร่างกาย
  • ผู้ป่วยกลุ่มโรคไตเนฟโฟรติก
  • ผู้ป่วยโรคเม็ดเลือดแดงรูปเคียว (Sickle cell disease) ผู้ป่วยที่ม้ามทำงานบกพร่อง หรือไม่มีม้าม
  • ผู้ที่สูบบุหรี่

 

เราสามารถป้องกันการติดเชื้อนิวโมคอคคัสได้อย่างไร

โรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสสามารถป้องกันได้จากการดูแลสุขภาพร่างกายให้แข็งแรง หลีกเลี่ยงการสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ป่วยที่ติดเชื้อ และการฉีดวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัส

 

วัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสในประเทศไทย

วัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสที่มีจำหน่ายในประเทศไทยขณะนี้มีด้วยกัน 2 ชนิด ซึ่งครอบคลุมสายพันธุ์ที่แตกต่างกัน

• Pneumococcal conjugate vaccine (PCV13) ครอบคลุม 13 สายพันธุ์ ที่เป็นสาเหตุของโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสชนิดรุนแรงในเด็ก และครึ่งหนึ่งของสายพันธุ์ที่ก่อให้เกิดโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสชนิดรุนแรงในผู้ใหญ่
• Pneumococcal polysaccharide vaccine (PPSV23) ครอบคลุม 23 สายพันธุ์ ที่มักก่อให้เกิดโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสชนิดรุนแรง

ไม่ควรฉีดวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสทั้ง 2 ชนิด ในวันเดียวกัน หากแพทย์พิจารณาแล้วว่าท่านควรฉีดวัคซีน PCV13 แนะนำให้ฉีดวัคซีนชนิดนี้ก่อนฉีดวัคซีน PPSV23

 

เราต้องฉีดวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสจำนวนกี่เข็ม

คำแนะนำในการฉีดวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสสำหรับผู้ใหญ่สามารถแบ่งออกตามช่วงอายุได้เป็น 2 กลุ่ม

• กลุ่มที่ 1: อายุ 19-64 ปี (ดังแสดงในตารางที่ 1)
• กลุ่มที่ 2: อายุตั้งแต่ 65 ปี ขึ้นไป (ดังแสดงในตารางที่ 2)

 

ตารางที่ 1: อายุ 19-64 ปี
โรคประจำตัวหรือ ปัจจัยเสี่ยงต่อการติดเชื้อนิวโมคอคคัส	PCV13	PPSV23
		แนะนำให้ฉีด (เข็มที่ 1)	เข็มกระตุ้น (เข็มที่ 2)
ไม่มีโรคประจำตัวและปัจจัยเสี่ยง	🗙	🗙	🗙
ผู้ป่วยที่มีปัจจัยเสี่ยงดังต่อไปนี้ โรคพิษสุราเรื้อรัง โรคหัวใจเรื้อรัง โรคปอดเรื้อรัง โรคตับเรื้อรัง โรคเบาหวาน สูบบุหรี่	✔*	✔ หลังจากฉีด PCV13 อย่างน้อย 1 ปี	🗙
ผู้ป่วยที่มีปัจจัยเสี่ยงดังต่อไปนี้ ผ่านการผ่าตัดฝังประสาทหูเทียม มีการรั่วของน้ำไขสันหลัง	✔	✔ หลังจากฉีด PCV13 อย่างน้อย 8 สัปดาห์
ผู้ป่วยกลุ่มภูมิคุ้มกันบกพร่องที่มีปัจจัยเสี่ยงดังต่อไปนี้ โรคไตเรื้อรัง ไม่มีม้าม หรือม้ามทำงานบกพร่อง ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องตั้งแต่กำเนิดหรือเกิดขึ้นภายหลัง โรคมะเร็งทั่วไป ติดเชื้อเอชไอวี มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดฮอดจ์กิน ภาวะแทรกซ้อนจากการใช้ยากดภูมิคุ้มกัน มะเร็งเม็ดเลือดขาว มะเร็งต่อมน้ำเหลือง มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดมัยอิโลมาหรือเอ็มเอ็ม กลุ่มโรคไตเนฟโฟรติก โรคเม็ดเลือดแดงรูปเคียว หรือเฮโมโกลบินผิดปกติ มีการปลูกถ่ายอวัยวะ	✔	✔ หลังจากฉีด PCV13 อย่างน้อย 8 สัปดาห์	✔ หลังจากฉีด PPSV23 ครั้งแรก อย่างน้อย 5 ปี

🗙: ไม่แนะนำ, ✔: แนะนำให้ฉีด , * ภายใต้การพิจารณาของแพทย์
 

ตารางที่ 2: อายุตั้งแต่ 65 ปี ขึ้นไป
โรคประจำตัวหรือ ปัจจัยเสี่ยงต่อการติดเชื้อนิวโมคอคคัส	PCV13	PPSV23
ไม่มีโรคประจำตัวและปัจจัยเสี่ยง	✔	✔ หลังจากฉีด PCV13 อย่างน้อย 1 ปี
ผู้ป่วยที่มีปัจจัยเสี่ยงดังต่อไปนี้ โรคพิษสุราเรื้อรัง โรคหัวใจเรื้อรัง โรคปอดเรื้อรัง โรคตับเรื้อรัง โรคเบาหวาน สูบบุหรี่	✔ หากไม่เคยฉีด PCV 13 มาก่อน	✔ หลังจากฉีด PCV13 อย่างน้อย 1 ปี และห่างจากการฉีด PPSV23 ครั้งสุดท้าย (ตอนอายุ < 65 ปี) อย่างน้อย 5 ปี
ผู้ป่วยที่มีปัจจัยเสี่ยงดังต่อไปนี้ ผ่านการผ่าตัดฝังประสาทหูเทียม มีการรั่วของน้ำไขสันหลัง		✔ หลังจากฉีด PCV13 อย่างน้อย 8 สัปดาห์ และห่างจากการฉีด PPSV23 ครั้งสุดท้าย (ตอนอายุ < 65 ปี) อย่างน้อย 5 ปี
ผู้ป่วยกลุ่มภูมิคุ้มกันบกพร่องที่มีปัจจัยเสี่ยงดังต่อไปนี้ โรคไตเรื้อรัง ไม่มีม้าม หรือม้ามทำงานบกพร่อง ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องตั้งแต่กำเนิดหรือเกิดขึ้นภายหลัง โรคมะเร็งทั่วไป ติดเชื้อเอชไอวี มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดฮอดจ์กิน ภาวะแทรกซ้อนจากการใช้ยากดภูมิคุ้มกัน มะเร็งเม็ดเลือดขาว มะเร็งต่อมน้ำเหลือง มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดมัยอิโลมาหรือเอ็มเอ็ม กลุ่มโรคไตเนฟโฟรติก โรคเม็ดเลือดแดงรูปเคียว หรือเฮโมโกลบินผิดปกติ มีการปลูกถ่ายอวัยวะ	✔ หากไม่เคยฉีด PCV 13 มาก่อน	✔ หลังจากฉีด PCV13 อย่างน้อย 8 สัปดาห์ และห่างจากการฉีด PPSV23 ครั้งสุดท้าย (ตอนอายุ < 65 ปี) อย่างน้อย 5 ปี

✔: แนะนำให้ฉีด

มีโอกาสเกิดอาการข้างเคียงอะไรบ้างหลังจากฉีดวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัส

อาการข้างเคียงส่วนมากมักไม่รุนแรง ได้แก่ อาการแดง บวม ปวดหรือตึงในบริเวณที่ฉีด ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการอ่อนเพลีย มีไข้ ปวดศีรษะ และมีอาการปวดกล้ามเนื้อ หากเกิดอาการเหล่านี้สามารถหายได้เองภายใน 2-3 วัน
 
 

การฉีดวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสในช่วงการระบาดของโรคโควิด 19

การติดเชื้อโควิด 19 ทำให้ภูมิคุ้มกันของร่างกายอ่อนแอลง จึงมีโอกาสติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน ส่งผลให้การติดเชื้อรุนแรงมากยิ่งขึ้นจนอาจนำไปสู่การเสียชีวิตได้ มีรายงานจำนวนมากที่ระบุว่าการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อนในผู้ป่วยโรคโควิด 19 มักเป็นการติดเชื้อนิวโมคอคคัส ดังนั้น การฉีดวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสจึงเป็นสิ่งจำเป็น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้ที่มีความเสี่ยงในการเกิดโรครุนแรงช่วงการระบาดของโรคโควิด 19