หลายครั้งเราเผลอเปรียบเทียบตัวเองกับภาพในโซเชียล จนกระทบความมั่นใจและสุขภาพใจ วิธีสังเกตง่าย ๆ คือถ้าเล่นแล้วรู้สึกกดดัน เหนื่อย หรือหงุดหงิด ควรตั้งขอบเขตเวลา เลือกเสพเฉพาะคอนเทนต์ที่มีประโยชน์ และพักจากหน้าจอเพื่อดูแลใจตัวเอง

หลายคนอาจสงสัยว่าทำไมเวลาเราใช้โซเชียลมีเดียแล้วเรามักรู้สึกเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่นอยู่ตลอดเวลา จริงๆ แล้วสิ่งนี้เป็นสัญชาตญาณของมนุษย์ การเปรียบเทียบทำให้เรารู้ว่าเรายืนอยู่ตรงไหนของสังคม มีหน้าที่อะไร และควรพัฒนาตัวเองอย่างไรเพื่อก้าวไปข้างหน้า ดังนั้นการเปรียบเทียบไม่ใช่เรื่องแย่เสมอไป เพราะมันก็มีข้อดีอยู่ด้วย

แต่ในยุคที่โซเชียลมีเดียเข้ามามีบทบาท เราจึงเห็นการเปรียบเทียบที่กว้างขึ้นกว่าเดิม จากเดิมที่เปรียบเทียบกับเพื่อนในโรงเรียนหรือคนรอบตัว กลายเป็นเปรียบเทียบกับผู้คนทั่วโลกทั้งฝั่งอเมริกาหรือยุโรป ความแตกต่างจึงชัดเจนมากขึ้น ต้องเข้าใจว่าโซเชียลมีเดียไม่ใช่โลกแห่งความจริง ชีวิตจริงของคนเราก็มีมื้ออาหารธรรมดา แต่สิ่งที่ถูกโพสต์ลงไปมักเป็นด้านที่พิเศษหรือดูดี เช่น การใช้ชีวิตหรูหรา ทานอาหารแพง ใช้ข้าวของมีราคา สิ่งเหล่านี้ทำให้เราเผลอรู้สึกด้อยค่า ทั้งที่แท้จริงแล้วทุกคนก็มีข้อบกพร่องเหมือนกัน แต่ไม่ค่อยมีใครโพสต์ด้านนั้นให้เห็น

เมื่อเราเสพสื่อเหล่านี้มากเข้า ก็ทำให้เสียความมั่นใจ รู้สึกสู้คนอื่นไม่ได้ โดยเฉพาะในกลุ่ม Gen Z หรือ Gen Alpha ที่เติบโตมากับโลกดิจิทัล พวกเขามองว่าโซเชียลมีเดียคือโลกแห่งความจริง ต่างจาก Gen X และ Gen Y ที่ยังแยกแยะได้เพราะผ่านยุคแอนะล็อกมา หากรู้สึกว่าโซเชียลมีเดียส่งผลกระทบต่อใจ แนะนำให้ลองดีท็อกซ์ ลดการใช้งาน ออกไปเจอผู้คนในชีวิตจริงมากขึ้น เพื่อเชื่อมต่อกับโลกความจริง จะช่วยให้ตระหนักว่าโซเชียลมีเดียไม่ใช่ทั้งหมดของชีวิต

สัญญาณเตือนว่าคุณอาจเสพโซเชียลมีเดียมากเกินไป

การจะรู้ว่าใช้โซเชียลมีเดียมากเกินไปหรือไม่ อาจต้องสร้างการตระหนักรู้ (self-awareness) เช่น

• เวลารู้สึกเบื่อ
• หงุดหงิด
• ไม่มีสมาธิ
• นอนไม่หลับ
• คิดวนซ้ำๆ

สิ่งเหล่านี้เป็นสัญญาณเตือนว่าคุณอาจเสพโซเชียลมีเดียมากเกินไป ควรมีการพักหรือลดเวลาให้น้อยลง

อีกวิธีคือการเลือกเสพคอนเทนต์ที่มีประโยชน์ หลีกเลี่ยงเนื้อหาที่รุนแรง ดราม่า หรือสร้างความรู้สึกด้านลบ หากเจอเนื้อหาเหล่านี้บ่อย ควร unfollow หรือหลีกเลี่ยง เพื่อรักษาสมดุลทางใจ นอกจากนี้ควรกำหนดเวลา ไม่ควรอยู่กับโซเชียลมีเดียตลอดเวลา อย่างน้อยหนึ่งชั่วโมงก่อนนอนควรหยุดเล่น เพราะส่งผลต่อคุณภาพการนอน และถ้าคุณภาพการนอนแย่ วันรุ่งขึ้นอารมณ์ก็จะแย่ตามไปด้วย

โซเชียลมีเดียถูกออกแบบมาให้เราติด เพราะมันกระตุ้นสมองด้วยโดปามีน มีดราม่า มีเรื่องดึงดูดใจ หากรู้สึกว่ามันรบกวนชีวิตมากเกินไป ควรจำกัดเวลา เช่น ใช้ครั้งละไม่เกิน 40 นาทีถึง 1 ชั่วโมง แล้วพัก อีกประเด็นคือการคอมเมนต์ในโลกออนไลน์ หลายครั้งเป็นการระบายอารมณ์โดยไม่ต้องรับผลที่ตามมา จึง reinforce ให้คนทำซ้ำๆ และเกิดคอนเทนต์ดราม่ามากมาย ดังนั้นเวลาเสพควรตระหนักว่าเนื้อหาเหล่านี้อาจกระทบใจและไม่ใช่สิ่งที่ดีเสมอไป

หากคุณพ่อคุณแม่กังวลเรื่องลูกที่ใช้โซเชียลมีเดียมากเกินไป ควรชวนให้ลูกไปทำกิจกรรมในชีวิตจริง เพื่อให้เข้าใจว่าโซเชียลมีเดียไม่ใช่โลกแห่งความจริงทั้งหมด


เรียบเรียงโดย พญ. ปุณฑริก ศรีสวาท 
แพทย์ชำนาญการด้านจิตเวช