• การอักเสบจากการติดเชื้อไวรัสหรือเชื้อแบคทีเรีย
• การอักเสบที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ เช่น หัวใจขาดเลือด การบาดเจ็บ การปริแตกของหลอดเลือดแดงใหญ่ใกล้หัวใจ มะเร็งบริเวณทรวงอก การฉายรังสีบริเวณทรวงอก
• การอักเสบจากภาวะตอบสนองของร่างกายหรือโรคภูมิคุ้มกันผิดปกติ เช่น โรคแพ้ภูมิตัวเอง (Systemic Lupus Erythematosus: SLE) ไข้รูมาติก รูมาตอยด์

• เจ็บหน้าอก มีลักษณะเจ็บแปลบหรือแน่นรุนแรงบริเวณกลางหน้าอกหรือด้านซ้าย ร้าวไปคอ แขนหัวไหล่ หรือบริเวณสะบักข้างซ้าย อาการมากขึ้นเมื่อหายใจเข้าหรือไอหรืออยู่ท่านอน ทุเลาลงเมื่อนั่งโน้มตัวมาข้างหน้า
• มีไข้ อ่อนแรง หายใจลำบากหรือหายใจเร็ว ไอ ใจสั่น
• กรณีที่เป็นการอักเสบเรื้อรังอาจไม่มีอาการเจ็บหน้าอก ในขั้นรุนแรงอาจมีอาการท้องบวม ขาบวม และภาวะความดันโลหิตต่ำ

• ประวัติการมีไข้หวัดหรือติดเชื้อทางเดินหายใจ
• ประวัติหัวใจวายหรือได้รับบาดเจ็บบริเวณทรวงอก
• ประวัติทางการแพทย์อื่นๆ

แพทย์จะทำการฟังเสียงหัวใจซึ่งเกิดจากการเสียดสีกันของเยื่อหุ้มหัวใจทั้งสองชั้น และสัมพันธ์กับการเคลื่อนไหวของหัวใจ พบในช่วงแรกของโรคและมีน้ำในช่องเยื่อหุ้มหัวใจไม่มาก ฟังโดยใช้หูฟังปอดและหัวใจ เสียงที่ฟังได้อาจไม่คงอยู่ตลอด โดยหากฟังไม่ได้ในการตรวจครั้งแรกก็อาจฟังได้ในวันต่อมา

• คลื่นไฟฟ้าหัวใจ ผลการตรวจจะประเมินการอักเสบจากลักษณะของคลื่นไฟฟ้าหัวใจได้
• เอกซเรย์ทรวงอก ภาพเอกซเรย์จะเห็นเงาของหัวใจและหลอดเลือดที่โตขึ้นหากมีภาวะที่มีน้ำในช่องเยื่อหุ้มหัวใจ
• อัลตราซาวนด์หัวใจ ช่วยให้เห็นน้ำในช่องเยื่อหุ้มหัวใจ
• เอกซเรย์คอมพิวเตอร์และเอ็มอาร์ไอ ช่วยให้เห็นรอยโรคได้อย่างละเอียดชัดเจน
• การตรวจเลือดทางห้องปฏิบัติการ เพื่อแยกสาเหตุการเกิดเยื่อหุ้มหัวใจอักเสบว่าเกิดจากหัวใจวายเฉียบพลันหรือการอักเสบติดเชื้อ

• เป้าหมายของการรักษาเพื่อบรรเทาอาการเจ็บหน้าอก การอักเสบของเยื่อหุ้มหัวใจ และต้นเหตุของการอักเสบ
• ในขั้นต้นแพทย์อาจสั่งยาเพื่อบรรเทาอาการเจ็บและลดการอักเสบ และให้พักรักษาตัวที่บ้าน
• หากการอักเสบเกิดจากการติดเชื้อ แพทย์อาจให้เข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลและให้ยาปฏิชีวนะ หากมีภาวะบีบรัดหัวใจ คือมีของเหลวในถุงเยื่อหุ้มหัวใจ ต้องได้รับการรักษาโดยการเจาะน้ำในช่องเยื่อหุ้มหัวใจออก โดยใช้เข็มและท่อขนาดเล็กระบายน้ำออกมา
• หากการอักเสบเรื้อรังจนทำให้เยื่อหุ้มหัวใจมีการหนาตัวเป็นพังผืดและมีหินปูนเกาะ ส่งผลกระทบต่อการทำงานของหัวใจโดยเฉพาะช่วงที่หัวใจคลายตัวเพื่อรับเลือดเข้าหัวใจ วิธีที่ดีที่สุดคือการผ่าตัดเลาะเยื่อหุ้มหัวใจที่บีบรัดออก ทำให้การคลายตัวของหัวใจดีขึ้น

อาจเกิดภาวะบีบรัดหัวใจ ซึ่งหมายถึงภาวะที่มีของเหลว (น้ำหรือเลือด) ปริมาณมากอยู่ในถุงเยื่อหุ้มหัวใจ ทำให้แรงดันในถุงเยื่อหุ้มหัวใจเพิ่มขึ้นและกดเบียดหัวใจ ทำให้เลือดดำไม่สามารถไหลกลับเข้าสู่หัวใจห้องขวาระหว่างที่หัวใจคลายตัว ส่งผลให้ปริมาณเลือดที่ออกจากหัวใจห้องซ้ายลดลง เกิดความดันเลือดต่ำและช็อกตามมา ซึ่งเป็นภาวะฉุกเฉินที่ต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน

กรณีการอักเสบแบบเฉียบพลันไม่สามารถป้องกันได้ การได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีและปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์เป็นวิธีที่ดีที่สุด เพื่อลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนและมิให้มีการอักเสบเรื้อรัง