Bệnh thận cấp tính: Các tình trạng cấp tính gây ảnh hưởng lâu dài

 
Khi thận đột nhiên ngừng hoạt động, hậu quả có thể là ngay lập tức hoặc kéo dài. Bệnh thận cấp tính, bao gồm tổn thương thận cấp tính (AKI) và bệnh thận cấp tính (AKD), là những mối đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe thường xảy ra rất nhanh—và tác động của chúng có thể kéo dài trong nhiều tháng hoặc thậm chí dẫn đến bệnh thận mãn tính (CKD) hoặc suy thận. Hiểu được các dấu hiệu cảnh báo sớm, nguyên nhân cơ bản và các phương pháp điều trị hiện có là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe thận và tránh các biến chứng lâu dài.
 

Bệnh thận cấp tính là gì?

Tổn thương thận cấp tính (AKI) xảy ra khi chức năng thận suy giảm đột ngột—trong vòng vài giờ hoặc vài ngày. Điều này có thể là do lưu lượng máu đến thận giảm, làm tổn thương trực tiếp mô thận hoặc làm tắc nghẽn đường tiết niệu. Nếu tình trạng rối loạn chức năng này kéo dài hơn bảy ngày nhưng dưới ba tháng, tình trạng này được gọi là bệnh thận cấp tính (AKD)—một giai đoạn chuyển đổi và thường bị bỏ qua, làm tăng nguy cơ tổn thương vĩnh viễn và tiến triển thành bệnh thận mãn tính.

Trên toàn cầu, hàng triệu người bị AKI mỗi năm, trong đó người lớn tuổi và những người mắc các bệnh như tiểu đường, huyết áp cao là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất.

 

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Bệnh thận cấp có thể phát sinh từ ba loại tổn thương thận chính:

• Trước thận (trước thận): Do lưu lượng máu giảm, chẳng hạn như do mất nước, suy tim hoặc nhiễm trùng nặng như nhiễm trùng huyết.
• Nội tại (bên trong thận): Tổn thương trực tiếp từ thuốc (ví dụ: NSAID, kháng sinh), nhiễm trùng, tình trạng tự miễn dịch hoặc viêm như viêm cầu thận.
• Sau thận (sau thận): Tắc nghẽn ở đường tiết niệu, thường do sỏi thận, khối u hoặc phì đại tuyến tiền liệt.

 
Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Trên 65 tuổi
• Có tiền sử bệnh thận mạn, tiểu đường hoặc bệnh tim mạch
• Tiếp xúc với thuốc gây độc cho thận
• Các đợt AKI tái phát

Ngay cả một đợt AKI nghiêm trọng duy nhất cũng có thể làm tăng đáng kể khả năng phát triển suy thận lâu dài.
 
 

Các triệu chứng cần theo dõi

Trong giai đoạn đầu, suy thận cấp có thể không biểu hiện ngay lập tức. Tuy nhiên, một số dấu hiệu cần được đánh giá y khoa ngay lập tức:

• Nước tiểu giảm hoặc hoàn toàn không thể đi tiểu
• Phù nề ở chân, bàn chân hoặc quanh mắt
• Mệt mỏi, buồn nôn hoặc khó thở không rõ nguyên nhân
• Lú lẫn hoặc co giật ở những trường hợp nặng

Việc phát hiện và điều trị kịp thời các triệu chứng này có thể tạo nên sự khác biệt giữa phục hồi hoàn toàn và tổn thương lâu dài.

 

Điều trị và phục hồi

Mục tiêu trong điều trị AKI và AKD là song song: đảo ngược nguyên nhân cơ bản và hỗ trợ phục hồi thận. Điều trị thường bao gồm:

• Khôi phục cân bằng chất lỏng: Bù nước hoặc thuốc lợi tiểu, tùy thuộc vào việc cơ thể bị mất nước hay quá tải chất lỏng
• Điều chỉnh thuốc: Ngừng thuốc có hại và kiểm soát chất điện giải như kali và phốt pho
• Lọc thận tạm thời: Trong những trường hợp nghiêm trọng, để loại bỏ chất thải cho đến khi thận có thể phục hồi
• Thay đổi chế độ ăn uống: Giảm natri, kali và phốt pho trong khi đảm bảo lượng protein và chất dinh dưỡng đầy đủ

Với sự can thiệp sớm và chăm sóc thích hợp, nhiều bệnh nhân phục hồi hoàn toàn chức năng thận.

 

Phòng ngừa tổn thương lâu dài

Giai đoạn sau một biến cố thận cấp tính rất quan trọng. Nếu không theo dõi chặt chẽ, bệnh nhân có thể vô tình tiến triển thành CKD. Các bước phòng ngừa bao gồm:

• Xét nghiệm theo dõi: Chức năng thận nên được đánh giá lại trong vòng ba tháng sau một đợt AKI.
• Thay đổi lối sống: Kiểm soát huyết áp và lượng đường trong máu, tránh dùng thuốc giảm đau không kê đơn như NSAID và giữ đủ nước.
• Chăm sóc thận : Các kế hoạch chăm sóc phù hợp giúp quản lý rủi ro và theo dõi các dấu hiệu của bệnh mãn tính.
   

Những tiến bộ trong nghiên cứu cũng đang mang lại hy vọng mới. Các liệu pháp mới nổi nhằm mục đích giảm viêm thận và cải thiện cơ chế sửa chữa tế bào hiện đang được khám phá để giúp ngăn chặn sự tiến triển từ AKI sang CKD.

 

Vai trò của Chăm sóc thận chuyên khoa

Vì bệnh thận cấp tính có thể tiến triển nhanh chóng và không thể đoán trước, nên việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc thận chuyên khoa là rất quan trọng. Tại các cơ sở như Bệnh viện quốc tế Bumrungrad, các nhóm chuyên gia thận sử dụng chẩn đoán tiên tiến và chuyên môn đa ngành để hướng dẫn bệnh nhân vượt qua các giai đoạn phục hồi quan trọng—từ chẩn đoán sớm và điều trị cấp tính đến quản lý lâu dài khi cần thiết. Chăm sóc phối hợp không chỉ cải thiện kết quả mà còn giúp giảm nguy cơ biến chứng thận trong tương lai.

 

Kết luận:

Các bệnh thận cấp tính đòi hỏi phải được phát hiện kịp thời và quản lý chủ động. Những gì bắt đầu như một sự gián đoạn đột ngột có thể tiến triển thành tình trạng suốt đời nếu không được xử lý đúng cách. Bằng cách luôn nhận thức được các triệu chứng, tìm kiếm sự chăm sóc y tế kịp thời và áp dụng các chiến lược phòng ngừa, bệnh nhân có thể bảo vệ chức năng thận và sức khỏe tổng thể của mình. Với sự chăm sóc của chuyên gia và các liệu pháp mới sắp ra đời, hy vọng phục hồi tốt hơn và ít hậu quả lâu dài hơn đang ngày càng tăng.

 
 
Bác sĩ Janewit Wongboonsin