ในกรณีที่ผู้ป่วยมีอาการเข้าได้กับโรคต่อมลูกหมากอักเสบนั้น แพทย์อาจพิจารณาใช้การตรวจต่างๆเหล่านี้

• การตรวจต่อมลูกหมากทางทวารหนัก (digital rectal examination หรือ DRE) โดยแพทย์จะใช้นิ้วสอดเข้าทางทวารหนักและกดลงบนต่อมลูกหมาก หากมีอาการเจ็บ อาจช่วยวินิจฉัยว่ามีการอักเสบเกิดขึ้น
• การตรวจปัสสาวะและเพาะเชื้อจากปัสสาวะ เพื่อยืนยันการอักเสบติดเชื้อ
• การนวดต่อมลูกหมากเพื่อให้สารคัดหลั่งในต่อมลูกหมากออกมาอยู่ในท่อปัสสาวะ แล้วให้ผู้ป่วยปัสสาวะเพื่อส่งตรวจ  เป็นหนึ่งในวิธีการตรวจ Meares-Stamey test อาจมีความจำเป็น เพื่อใช้แยก ต่อมลูกหมากอักเสบติดเชื้อเรื้อรัง (chronic bacterial prostatitis) จาก ต่อมลูกหมากอักเสบเรื้อรัง (chronic prostatitis / chronic pelvic pain syndrome) โดยเป็นการทดสอบว่ามีการอักเสบเกิดในต่อมลูกหมากที่พิสูจน์ได้หรือไม่ การอักเสบนั้นเกี่ยวข้องกับการติดเชื้อแบคทีเรียหรือไม่ ถึงแม้จะเป็นวิธีมาตรฐาน แต่ค่าความถูกต้องแม่นยำ อาจถูกรบกวนถ้าสารคัดหลั่งในต่อมลูกหมากหลังทำการนวดต่อมลูกหมาก นั้นมีปริมาณไม่มากพอ แต่จะไม่พิจารณาทำ ในกรณีสงสัยต่อมลูกหมากอักเสบติดเชื้อเฉียบพลัน
• การตรวจเพาะเชื้อจากน้ำอสุจิ อาจช่วยวินิจฉัย ภาวะต่อมลูกหมากอักเสบติดเชื้อเรื้อรัง (chronic bacterial prostatitis) ได้

• การเจาะเลือด PSA ปัจจุบันไม่ได้เป็นข้อบ่งชี้ เพื่อใช้วินิจฉัยโรคต่อมลูกหมากอักเสบ แต่กระบวนการอักเสบของต่อมลูกหมากเป็นหนึ่งในสาเหตุที่ทำให้ค่า PSA สูงกว่าปกติได้ แพทย์ผู้รักษาจึงอาจแนะนำให้ตรวจติดตามซ้ำหลังการรักษา
• การทำภาพถ่ายรังสี ultrasound มีประโยชน์ในกรณีรักษา ต่อมลูกหมากอักเสบติดเชื้อแล้วไม่ดีขึ้น เพื่อตรวจหาว่าเกิดก้อนหนอง (abscess) ในต่อมลูกหมากที่ต้องได้รับการผ่าตัดรักษาหรือไม่ การประเมินขนาดต่อมลูกหมากจากภาพถ่ายรังสี ultrasound นั้นไม่สามารถวินิจฉัยการอักเสบของต่อมลูกหมากได้
• ต่อมลูกหมากอักเสบเรื้อรัง (chronic prostatitis / chronic pelvic pain syndrome) เนื่องจากไม่ได้เป็นการติดเชื้อ อาจมีอาการทับซ้อนกับสาเหตุผิดปกติอื่นๆ ในอุ้งเชิงกราน แพทย์จึงอาจแนะนำการตรวจเพิ่มเติมอื่นเพื่อช่วยแยกโรค หรือ ยืนยันการวินิจฉัยได้

การใช้ยาปฏิชีวนะ ขึ้นอยู่กับชนิดของเชื้อที่ตรวจพบและอาการของผู้ป่วย  ถ้าผู้ป่วยมีไข้สูง อาจพิจารณาให้ยาปฏิชีวนะทางหลอดเลือดดำ แล้วเปลี่ยนเป็นชนิดรับประทานเมื่ออาการดีขึ้น สำหรับต่อมลูกหมากอักเสบติดเชื้อชนิดเฉียบพลัน มักให้การรักษา 2-4 สัปดาห์  สำหรับต่อมลูกหมากอักเสบติดเชื้อชนิดเรื้อรัง มักให้การรักษา 4-6 สัปดาห์ หรืออาจนานถึง 12 สัปดาห์
 
การรักษาต่อมลูกหมากอักเสบเรื้อรัง (chronic prostatitis / chronic pelvic pain syndrome) ยังเป็นหนึ่งในสิ่งที่ยากมากที่สุดในปัญหาระบบทางเดินปัสสาวะ  เพราะกลไกการเกิดไม่แน่ชัด เนื่องจากการอักเสบชนิดนี้ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ ณ ปัจจุบันที่ผู้ป่วยมีอาการ จึงยังเป็นที่ถกเถียงถึงความจำเป็น ในการใช้ยาปฏิชีวนะในผู้ป่วยกลุ่มนี้ คำแนะนำที่เป็นมาตรฐาน คือ ใช้การประเมินรูปแบบที่เด่นชัดตามกลุ่มอาการ เรียกว่าระบบ UPOINTs ที่แยกเป็น 7 กลุ่มอาการ แล้วรักษาตามกลุ่มอาการนั้น
 
 

ปัจจุบันไม่มีหลักฐานถึง ปัจจัยเสี่ยงที่เฉพาะเจาะจงกับการอักเสบต่อมลูกหมาก จึงยังไม่มีคำแนะนำในการป้องกัน  ส่วนกรณีของต่อมลูกหมากอักเสบติดเชื้อทั้งชนิดเฉียบพลันและเรื้อรัง ถ้าแพทย์พบว่ามีความเกี่ยวข้องกับความผิดปกติของท่อปัสสาวะ หรือ ความผิดปกติในการปัสสาวะ แพทย์จะพิจารณารักษาที่สาเหตุร่วมด้วยเสมอ