ภาวะมีบุตรยาก หมายถึง การที่คู่สมรสไม่สามารถมีบุตรได้หลังจากมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้คุมกำเนิดอย่างน้อย 1 ปี โดยพบว่าสาเหตุของภาวะมีบุตรยากเกิดจากฝ่ายชายประมาณ 40%
สาเหตุของฝ่ายชายที่ทำให้มีบุตรยาก
ภาวะการเจริญพันธุ์ที่สมบูรณ์ของฝ่ายชายขึ้นอยู่กับการทำหน้าที่ได้อย่างปกติของสมองส่วนไฮโปธาลามัสและต่อมใต้สมอง ซึ่งทำหน้าที่ควบคุมการสร้างฮอร์โมนเพศชาย รวมถึงอัณฑะด้วย ทั้งนี้ปัจจัยที่ส่งผลให้ฝ่ายชายไม่สามารถทำให้คู่ครองตั้งครรภ์ได้ ได้แก่
- ความผิดปกติที่ลูกอัณฑะ เช่น การอักเสบติดเชื้อ หลอดเลือดดำในถุงอัณฑะโป่งพอง พบได้ 30-40%
- การอุดตันในท่อนำอสุจิ พบได้ 10-20%
- ความผิดปกติของสมองส่วนไฮโปธาลามัสและต่อมใต้สมอง พบได้ 1-2%
- ความผิดปกติที่หาสาเหตุไม่ได้ พบได้ 40-50%
การวินิจฉัย
โดยทั่วไปแล้ว เมื่อคู่สมรสมาปรึกษาแพทย์ แพทย์จะทำการประเมินหาสาเหตุในฝ่ายชายก่อน หากฝ่ายชายปกติ จึงทำการตรวจวินิจฉัยหาสาเหตุในฝ่ายหญิงต่อไป การตรวจวินิจฉัยหาสาเหตุในฝ่ายชายทำได้โดย
- การซักประวัติและตรวจร่างกาย
- การตรวจเลือดเพื่อดูความผิดปกติของฮอร์โมนและโรคอื่นๆ
- การเก็บตัวอย่างอสุจิเพื่อนำมาตรวจสอบเรื่องปริมาณ รูปร่าง และความสามารถในการเคลื่อนที่ของตัวอสุจิ ซึ่งเป็นวิธีการตรวจหลักในการวินิจฉัยภาวะมีบุตรยากในฝ่ายชาย
- การตรวจอื่นๆ เช่น การอัลตราซาวนด์เพื่อตรวจสอบอัณฑะ หลอดนำอสุจิ และหลอดเลือดในถุงอัณฑะ
เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์
ในกรณีที่ฝ่ายชายมีปัญหาเกี่ยวกับอสุจิ เช่น มีจำนวนอสุจิน้อย ไม่มีน้ำเชื้อ อสุจิมีรูปร่างผิดปกติ และมีความสามารถในการเคลื่อนที่ต่ำ สามารถใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์เพื่อช่วยเรื่องการมีบุตรได้ โดยเทคโนโลยีการเจริญพันธุ์ที่นำมาใช้ ได้แก่
- การปฏิสนธิภายนอกร่างกายหรือเด็กหลอดแก้ว (IVF)
- การฉีดอสุจิเข้าไปในเซลล์ไข่หรือการทำอิ๊กซี่ (ICSI)
การทำอิ๊กซี่ (ICSI: Intracytoplasmic Sperm Injection)เป็นการรักษาขั้นตอนหนึ่งของการทำ IVF โดยการฉีดเชื้ออสุจิเข้าไปในเซลล์ไข่โดยตรง เมื่อไข่มีการปฏิสนธิกลายเป็นตัวอ่อน แพทย์จะทำการย้ายตัวอ่อนเข้าโพรงมดลูกเช่นเดียวกับการทำเด็กหลอดแก้ว วิธีนี้เหมาะสำหรับกรณีที่ฝ่ายชายมีอสุจิจำนวนน้อยและ/หรือเคลื่อนที่ผิดปกติ
- การผสมเทียมโดยการฉีดอสุจิเข้าสู่โพรงมดลูกโดยตรง (IUI)
วิธีการผสมเทียมโดยการฉีดอสุจิเข้าสู่โพรงมดลูกโดยตรงหรือการฉีดเชื้อผสมเทียม (IUI: intrauterine insemination) เป็นวิธีที่แพทย์จะเลือกอสุจิที่แข็งแรงที่สุดและฉีดอสุจิเข้าสู่โพรงมดลูกในขณะที่ฝ่ายหญิงมีการตกไข่ เพื่อให้เชื้ออสุจิอยู่ใกล้กับไข่มากที่สุด
- การนำเชื้ออสุจิออกจากอัณฑะ (PESA, TESE, MESA)
การทำพีซ่า (Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration: PESA) การทำเทเซ่ (Testicular Sperm Extraction: TESE) และการทำมีซ่า (Microsurgical Epididymal Sperm Aspiration: MESA) เป็นการนำตัวอสุจิออกจากอัณฑะหรือท่อนำอสุจิในกรณีที่ฝ่ายชายไม่มีตัวอสุจิในน้ำอสุจิเลย โดยวิธีเหล่านี้จะใช้ร่วมกับการทำอิ๊กซี่ (ICSI)